Zapylenie

Zapylenie jest to ogólnie przyjęta nazwa na określenie badań frakcji wdychanej i/lub respirabilnej na stanowiskach pracy. Aby określić rodzaj pyłu należy wykonać badanie krystalicznej krzemionki. Jesteśmy akredytowani i wykonujemy badania w pełnym omawianym tutaj zakresie. Często badaniom zapylenia towarzyszą dodatkowe oznaczenia np.:
– metali i tlenków – na stanowiskach spawalniczych, ślusarskich itp
– tlenków – na kotłowniach, ciepłowniach
– metali, niemetali lub konkretnych substancji chemicznych w postaci pyłów – zakłady chemiczne, kopalnie i składy surowców a nawet drukarnie

WYPEŁNIJ ZLECENIE I ZAMÓW NASZE USŁUGI 

Dla zainteresowanych szerszą wiedzą o pyłach poniżej przedstawiam wybrane fragmenty z opracowania specjalisty higieny pracy Andrzeja Uzarczyka:

PODZIAŁ PYŁÓW I DZIAŁANIE NA ORGANIZM

Pył jest to zbiór cząstek stałych, które wyrzucone do powietrza atmosferycznego, utrzymują się w nim przez pewien czas. Najczęściej są to cząstki o wymiarach poniżej 300µm. Z uwagi na różnorodny kształt cząstki pyłu pojęcie wymiaru ziarna pyłu jest pojęciem umownym, mówimy o:

• średnica zastępcza ziarna pyłu – jest to średnica kuli o gęstości równej gęstości badanego pyłu której prędkość opadania w nieruchomym powietrzu jest równa prędkości opadania badanego ziarna pyłu.
• średnica aerodynamiczna cząstki pyłu – jest to średnica kuli gęstości 1 g/cm3 i takiej samej prędkości opadania w nieruchomym powietrzu, jak prędkość opadania badanej cząstki.
• średnica projekcyjna – średnica koła którego powierzchnia jest równa powierzchni rzutu cząstki na płaszczyznę obserwacji.

Nie będziemy rozpatrywać pyłu jako substancji sypkiej lecz jako rozproszone i unoszące się w powietrzu (faza rozpraszająca) ciało stałe (faza rozproszona), taki dwufazowy układ nazywamy aerozolem. Pojęcie pyłu jest pojęciem ogólnym i obejmuje:

• pyły-cząstki stałe, powstające podczas mechanicznej obróbki materiałów które unoszą się w powietrzu
• dymy-powstają podczas parowania i dalej kondensacji materiałów stałych poddawanych działaniu wysokich temperatur np. pary metali podczas spawania, odlewania
• mgły-krople o bardzo małych rozmiarach powstające z substancji ciekłych np. podczas rozpylania.

Norma PN-ISO 7708:2001 podaje definicja frakcji pyły stosowane do oceny zagrożenia zdrowia:

• pył całkowity – wszystkie cząstki zawarte w określonej objętości powietrza.
• pył wdychany – część masy pyłu całkowitego wdychana przez nos i usta;

Charakterystyka pyłu wdychanego:

• pył przedtchawiczny – część masy pyłu wdychanego nie docierająca poza krtań;
• pył tchawiczny – część masy wdychanego pyłu docierająca poza krtań, frakcja płucna;
• pył tchawiczno-oskrzelowy – część masy wdychanego pyłu docierająca poza krtań, lecz nie docierająca do bezrzęskowej części dróg oddechowych;
• pył respirabilny – część masy wdychanego pyłu docierająca do bezpośredniej części dróg oddechowych (pęcherzyków płucnych).

Ścisłe definicje frakcji respirabilnej, płucnej i wdychanej podaje norma PN-EN 481:1998

Układ oddechowy można podzielić na kilka obszarów, różniących się pod względem wielkości zatrzymywanych ziaren pyłu, czasu zatrzymywania pyłu i reakcji na pył.

• obszar górnych dróg oddechowych (nos, jama ustna, gardło, krtań)
• obszar tchawiczno – oskrzelowy (tchawica, oskrzela, oskrzeliki)
• obszar wymiany gazowej (pęcherzyki płucne)

Stopień wnikania i osadzania pyłu w drogach oddechowych zależy od wymiaru cząsteczek pyłu, pod tym względem pyły można podzielić na trzy frakcje. Frakcję inspirabilną (wdychaną), czyli pył wdychany do układu oddechowego stanowią cząsteczki o wymiarach poniżej 100 µm. W górnym odcinku dróg oddechowych obejmującym, nos, jamę ustną, gardło i krtań zatrzymywane a następnie wydalane ze śluzem są cząsteczki o dużych rozmiarach powyżej 30 µm. Do środkowego odcinka dróg oddechowych obejmującego, tchawicę oskrzela i oskrzeliki, przedostają się cząsteczki określane frakcją płucną pyłu ich wymiar nie przekracza 20 µm. Poniżej mamy frakcję torakalną ok. 10 µm Do obszaru wymiany gazowej (pęcherzyki płucne), dostają się cząsteczki o wymiarach ziaren poniżej 7 µm. Frakcję pyłu docierającą do pęcherzyków płucnych nazywamy pyłem respirabilnym czas usuwania pyłu z pęcherzyków płucnych jest długi ( ok. 50% na miesiąc ) (średnia wartość średnicy aerodynamicznej cząstki frakcji respirabilnej wynosi 3,5 µm).
Skutki zdrowotne narażenia na pył zależą od:

• rodzaju pyłu;
• wymiaru cząstek pyłu (frakcji pyłu)
• stężenia pyłu we wdychanym powietrzu;
• czasu narażenia;
• wrażliwości indywidualnej osoby narażonej.

Pył może wnikać do organizmu droga oddechową (narażenie inhalacyjne) lub przez osiadanie na skórze, w tym drugim przypadku substancje wchłaniane są bezpośrednio przez skórę, mieszki włosowe i gruczoły łojowe. W zależności od działania chorobowego pyły można podzielić na:

• drażniące – do pyłów o działaniu drażniącym należą pyły pochodzenia organicznego, pyły niektórych tworzyw sztucznych pozbawionych działania toksycznego, pył kredy, węgla, grafitu, manganu, cyny, tlenków żelaza. Pyły te powodują podrażnienie mechaniczne błony śluzowej lub dróg oddechowych.
• uczulające – to przede wszystkim pyły pochodzenia organicznego jak bawełna, sierść zwierząt, ślina, włosy, wydzieliny owadów, cząstki naskórka, pyły kwiatów oraz niektóre pyły chemiczne. Pyły Re wywołują astmę oskrzelową (astma piekarzy), alergiczne zapalenie pęcherzyków płucnych, alergiczny nieżyt nosa, zapalenie obrzękowe krtani.
• rakotwórcze – do pyłów o działaniu rakotwórczym należą przede wszystkim nieorganiczne pyły o strukturze włóknistej. Pyły te mogą wywoływać raka płuc, raka oskrzeli, międzybłonniaka opłucnej i otrzewnej, nowotwory nosa i zatok. Arsen, azbest, chrom, nikiel powodują nowotwory płuc, pył z wyprawionych skór nowotwory pęcherza moczowego, chrom, nikiel, pyły drewna twardego i pyły z wyprawionych skór nowotwory jamy nosowej i zatok przynosowych.
• zwłókniające– pylice płuc są najczęstszą chorobą wywołaną działaniem pyłu na organizm. Pylice dzielimy na zwłókniające kolagenowe i niekolagenowe. Najsilniejsze działanie zwłókniające wykazują pyły krystalicznej krzemionki i pyły azbestu a w mniejszym stopniu również talk, kaolin. Pod względem pylico twórczym najistotniejsze znaczenie ma frakcja respirabilna pyłu.
  • pylicę azbestową – śródmiąższowe zwłóknienie tkanki płucnej, będącą rezultatem wchłaniania azbestu, największe zagrożenie rakotwórcze stanowią włókna respirabilne (średnica mniejsza niż 3 µm długość do 5 do 20 µm) których organizm nie jest w stanie wydalić czy zneutralizować;
  • pylicę krzemową – przewlekła choroba zagrażająca życiu, w płucach formują się guzki tkanki łącznej zawierające krzem lub pył kwarcowy;
  • pylicę berylową (berylozę) – wskutek wdychania pyłu berylu dochodzi do zajęcia płuc przez masy zapalne zwane ziarniną;
  • pylicę węglową – występującą u ok. 30% górników;
  • pylica pochodzenia organicznego – płuco farmera – choroba alergiczna spowodowana wdychaniem pleśni albo pyłów słomy, siana.

Wolna krystaliczna krzemionka, obok silnego działania zwłókniającego podejrzewana jest również o działanie rakotwórcze. Do grupy państw uznających WKK za czynnik rakotwórczy lub prawdopodobnie rakotwórczy należą: Niemcy, Dania, Holandia, Szwajcaria, Słowacja, Norwegia, Japonia, Argentyna, Kanada, Nowa Zelandia.

WARTOŚCI NORMATYWNE
Stężenie pyłu w środowisku pracy określone jest przez najwyższe dopuszczalne stężenie (NDS) średnie ważone, które działając na pracownika w ciągu 8-godzinnego czasu pracy przez okres jego aktywności zawodowej, nie powinno spowodować ujemnych zmian w jego stanie zdrowia oraz w stanie zdrowia jego przyszłych pokoleń. Najwyższe odpuszczalne stężenia określone rozporządzeniem uzależnione są od składu chemicznego i mineralnego pyłu, oraz frakcji a ponadto od zawartości w pyle wolnej krystalicznej krzemionki.

Młodociani
Wzbronione jest zatrudnianie młodocianych przy pracach lub w pomieszczeniach, w których są narażeni na szkodliwy wpływ:

• pyłów o działaniu zwłókniającym i drażniącym, których stężenia przekraczają 2/3 wartości najwyższych dopuszczalnych stężeń określonych dla dorosłych,
• pyłów o działaniu uczulającym.

Dozwolone jest zatrudnianie młodocianych w kontakcie z czynnikami zaliczanymi do alergenów, pod warunkiem uzyskania specjalistycznej opinii lekarskiej o braku przeciwwskazań zdrowotnych do kontaktu z alergenami.

Kobiety
Zgodnie z rozporządzeniem [5], nie wolno zatrudniać kobiet przy pracach w narażeniu na działanie szkodliwych substancji chemicznych
Dla kobiet w ciąży lub karmiących piersią:
a) prace w narażeniu na działanie czynników rakotwórczych i o prawdopodobnym działaniu rakotwórczym, określonych w odrębnych przepisach,
b) prace w narażeniu na niżej wymienione substancje chemiczne niezależnie od ich stężenia w środowisku pracy:

• chloropren,
• 2-etoksyetanol,
• etylenu dwubromek,
• leki cytostatyczne,
• mangan,
• 2-metoksyetanol,
• ołów i jego związki organiczne i nieorganiczne,
• rtęć i jej związki organiczne i nieorganiczne,
• styren,
• syntetyczne estrogeny i progesterony,
• węgla dwusiarczek,
• preparaty od ochrony roślin,